آب و هوا و چهار فصل بودن ایران موجب شده است در هر ماهی از سال بتوان از محصولات تازه کشاورزی استفاده کرد. بخش جنوبی کشور و استانهایی مثل سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان در کنار کرمان، یزد و فارس هر سال بخش اعظمی از محصولات خارج فصل را تولید و روانه بازارهای داخلی و خارجی میکنند.
مزیت این استانها این است که به دلیل شرایط جغرافیایی، تغییرات فصول را خیلی متوجه نمیشوند و فعالیتهای کشاورزی و زراعی در آنها پیوسته ادامه دارد. به همین دلیل این مناطق به بهشت محصولات خارج از فصل معروف شدهاند.
مثلاً در هرمزگان، کشاورزان در بیشتر ماههای سال این فرصت را دارند تا انواع محصولات را کشت و به بازارهای داخلی و خارجی عرضه کنند. در پاییز و زمستان، از شمالیترین نقطه این استان تا جنوب آن زیر بار کشت محصولات خارج از فصل میروند به طوری که ۲۹ محصول مثل بادمجان، گوجهفرنگی، خیار، کلم، فلفل و لوبیا سبز که طاقت سرما را ندارند در مناطق مختلف هرمزگان تولید و روانه بازارها میشوند.
بندرعباس، میناب و رودان در لیست مهمترین شهرستانهای تولیدکننده محصولات خارج از فصل قرار دارند که هر سال ارزآوری خوبی دارند.
هرمزگان با توجه به مزیتهایی مانند برداشت خارج از فصل و وسعت گلخانهها، یکی از مهمترین مراکز صادرات محصولات کشاورزی و گلخانهای ایران به شمار میآید.
توجه به ذائقه و سلیقه مشتریان خارجی، تداوم تولید، توجه به کیفیت و استانداردهای شناخته شده و قیمت رقابتی میتواند موفقیت بیشتر استان هرمزگان در صادرات کشاورزی را به همراه داشته باشد.
روسیه، قزاقستان، قطر و کشورهای اوراسیا بهعنوان مقاصد مهم محصولات کشاورزی و گلخانهای تولید شده در هرمزگان هستند. با این حال بستهبندی مناسب و داشتن زنجیره تولید از مواردی است که صادرکنندگان استان باید به آن توجه کنند.
افزایش کشت گلخانهای از ۱۰۰ هکتار به ۹۰۰ هکتار طی چهار سال، نشان دهنده جهتگیری درست و تلاش برای حضور بیشتر استان هرمزگان در بازارهای جهانی است. در حال حاضر سالانه حدود ۱۳۰هزار تن محصول از گلخانههای هرمزگان صادر میشود که روسیه و قطر مهمترین مشتریان آنها هستند.
به استناد گزارشهای جهاد کشاورزی، هرمزگان دارای ۳۱ نوع محصول زراعی در ۷۸ هزار هکتار است که حدود ۴۸ هزار هکتار آن به سبزی و صیفی و ۳۰ هکتار نیز به کشتهای صنعتی، غلات، علوفه و کلزا اختصاص دارد.
سیستان و بلوچستان هم به دلیل برخورداری از شرایط اقلیمی متنوع، فرصت مناسبی برای ظرفیت کشت بیش از ۱۴ نوع محصول خارج از فصل شامل میوههای گرمسیری، سبزی و صیفیجات است.
هم اکنون بیش از ۱۵۰ هزار بهرهبردار در مناطق مختلف این استان مشغول فعالیت هستند. کشاورزانی که سالانه حدود ۵ میلیون تن انواع محصولات کشاورزی شامل موز، انار، گردو، زردآلود، خرما، انگوریاقوتی، انواع غلات، گیاهان علوفهای و دارویی، حبوبات، دانههای روغنی، پسته و انواع میوههای گرمسیری که مختص این منطقه و آب و هوا هستند، تولید میکنند.
با این حال، فعالان این عرصه معتقدند توسعه صادرات انواع محصولات کشاورزی اعم از داخلی و خارجی به شدت نیازمند توسعه حمل و نقل هوایی و ریلی است. نیازی که سالهاست روی آن تأکید میشود، اما هنوز تصمیم عاجلی برای توسعه و شکوفایی سیستان و بلوچستان گرفته نشده است. ضمن اینکه اجرای طرحهای جهشی برای توسعه استان بسیار حائز اهمیت است و سرمایه گذاری مولد، شاه کلید توسعه همه جانبه این منطقه به شمار میآید.
البته بوشهریها هم سنگ تمام گذاشته و بخش اعظمی از محصولات خارج فصل مختص این منطقه از ایران است. کشت محصولات مختلف از جمله انواع صیفیجات و سبزیجات در دستور کار کشاورزان بوشهری قرار دارد به طوری که سالانه ۶۰۰ هزار تن گوجهفرنگی خارج از فصل از حدود ۱۴ هزار هکتار اراضی تحت کشت این محصول تولید میشود. بوشهر در تولید انواع مرکبات مثل پرتقال و لیموترش هم حرفهایی برای گفتن دارد و حدود ۵ هزار هکتار از مساحت این استان برای کشت این محصولات اختصاص یافته است.
شهرستانهای جم و دشتستان مهمترین قطبهای تولید پرتقال و لیموترش هستند که به دلیل کیفیت بالایشان چشم بازارهای داخلی و خارجی را به سمت خود جلب کرده و مشتریان ثابتی برای خود ساختهاند و بر همین اساس بوشهریها سالانه حدود ۵۵ هزار تن از این میوهها را به بازار عرضه میکنند.